Adzin z numaroŭ lehiendarnaj «Svabody».
15 hadoŭ tamu ŭpieršyniu padčas prezydenctva Alaksandra Łukašenki była začynienaja niezaležnaja hazeta — «Svaboda». Jaje redaktaram byŭ deputat Viarchoŭnaha Savietu Ihar Hiermiančuk. Adpaviednaje rašeńnie pryniaŭ Vyšejšy haspadarčy sud 24 listapada 1997 hoda. Čamu ŭłady začynili papularnuju, hramadzka-palityčnuju hazetu?
Ciaham amal siami hadoŭ svajho isnavańnia hazeta «Svaboda» zaznavała cisk z boku ŭładaŭ. To jaje zabaraniali drukavać u dziaržaŭnych drukarniach i raspaŭsiudžvać, to aryštoŭvali rachunak, to raspačynali sudovyja spravy. Adnak tolki pry Alaksandru Łukašenku hazetu začynili. Farmalnaj padstavaj staŭ šerah papiaredžańniaŭ ad dziaržaŭnaha kamitetu pa druku. Vyšejšy haspadarčy sud razhladaŭ spravu ŭsiaho 15 chvilin. Vydaviec hazety Pavał Žuk miarkuje, što hetym ułady mierkavali začynić alternatyŭnuju krynicu infarmacyi:
«Pa sutnaści, heta była krynica, jakaja davała infarmacyju samych blizkich kruhoŭ da ŭłady. Redaktar Hiermiančuk byŭ deputatam u toj čas i siabram apazycyi BNF u Viarchoŭnym Saviecie. Da jaho źviartalisia ŭsie čynoŭniki, usie pakryŭdžanyja režymam Łukašenki.Tamu tam prachodziła davoli mnoha infarmacyi, jakaja była absalutna nie vyhadnaja kiroŭnaj hrupoŭcy. I tamu heta było začyniena. Začyniena biespadstaŭna. Sudździa Haspadarčaha suda Klimiankova paśla hetaha rezka pajšła na padvyšeńnie».
Za niekalki dzion da sudu hazecie nakiravali adrazu ažno dva «papiaredžańni ab parušeńni zakonu». Da prykładu, adno ź ich było vyniesiena za artykuł «Dziady ŭ Miensku», dzie čynoŭniki ŭbačyli praviadzieńnie paraleli pamiž padziejami 1937 hoda i našaha času. Maŭlaŭ, artykuł byŭ nakiravany na zapužvańnie hramadzian Biełarusi «represijami». Jakija ž nasamreč pryčyny zakryćcia «Svabody»? Pavał Žuk adznačaje:
«Łukašenka pastupova pryvučaŭ hramadztva, što ŭ jaho možna pastupova zabirać dasiahnieńni demakratyi. My zaŭsiody byli pieršyja. Paśla „Svabody“ byli jašče čatyry hazety, jakija začynili».
«Svaboda» była ahulnanacyjanalnaj hazetaj, jaje nakład dasiahaŭ da 85-ci tysiačaŭ ekzemplaraŭ, adznačaje žurnalist Viktar Vaładaščuk:
«Hazeta padymała złabadzionnyja temy, jakija i stali padstavaj, kab spynić jaje isnavańnie. Kali pišam pra toje, što nie padabajecca čynoŭnikam, ci pra toje, pra što jany bajacca kab daviedvalisia ludzi,iany i robiać namahańni, kab spynić hetu infarmacyjnuju placoŭku.Hazeta mieła svoj tvar. Jana padymała tyja temy, jakija nie zdoleli zrabić inšyja hazety. Ludzi majuć racyju, kali nazyvajuć „Svabodu“ lehiendarnaj».
Pavodle žurnalista Alaksandra Starykieviča, ułady začynili hazetu «Svaboda», bo jana była kultavaj hazetaj:
«Łukašenka razumieŭ, što i hazeta, i jaje redaktar Ihar Hiermiančuk heta tyja, chto nie spynicca. Ich jak tuju Pahoniu — nie raźbić, nie spynić, nie strymać.I tamu hazetu vyrašyli źlikvidavać znajšoŭšy dla hetaha ŭmoŭna jurydyčnuju nahodu. Prosta heta byŭ taki śviadomy akt raźbićcia symbala biełaruskaj niezaležnaj presy».
Za hetyja 15 hadoŭ ci pamianiałasia staŭleńnie ŭłady da niezaležnych medyjaŭ?
«Ni ŭ jakim razie. Praciahvajuć cisnuć na niezaležnyja ŚMI. U roznaj stupieni ŭ zaležnaści ad roznych peryjadaŭ. Adnak ja nie dumaju, što ŭ hetaj ułady budzie kali-niebudź narmalnaje staŭleńnie i parazumieńnie ź niezaležnymi ŚMI».
