Раман пра суворых фінскіх хлопцаў, вядома!
1. Гарачы шведскі фін
Мікаэль Ніемі ў Скандынавіі чалавек знакаміты: яго перакладаюць і перавыдаюць. Апошнімі гадамі ў скандынаўскіх кавярнях, электрычках і парках можна ўбачыць людзей, якія пахіхікваюць, пасмейваюцца, а то і шчыра рагочуць. Прычына нябачанай у тых шыротах нястрыманасці ў пачуццях — жоўтая кніжыца, сатырычны раман «Папулярная музыка зь Вітулы». Тут маляўніча і сакавіта апісана, як нашчадкі старажытных саамаў п’юць брагу навыперадкі, як суровыя фінскія дзяды і мужыкі, пайшоўшы ў заклад, зацята сядзяць у парылцы да беспрытомнасці і перамогі. Як у забытым Богам фінска-шведскім памежжы падлеткаў ачароўваюць зыкі «Беатлес» і спакуслівыя аднакласніцы.
Мікаэль Ніемі сядзіць на двух крэслах і не шманае. Яму можна, ён з памежнага гарадка Паяла: там па-шведску размаўляюць з фінскім акцэнтам, а па-фінску са шведскім. Ніемі гэта ўмела эксплуатуе: цяпер чытаючы яго кнігу, у Швецыі думаюць, што смяюцца з фінаў, а ў Фінляндыі — з грамадзянаў Швецыі.
2. Проці ліха на ўзгорачку
«Мы былі нікім. І бацькі нашы былі нікім. Нашыя продкі былі пустым месцам і ня мелі ніякага значэння для шведскай гісторыі…», — піша ў сваім рамане Мікаэль Ніемі.
Мікаэль Ніемі — голас безгалосых. Радыёстанцыя, што вяшчае з Паўночнага полюса. Адкінуўшы гумар і весялосць апавядання, «Папулярная музыка з Вітулы» — хутчэй «Лісты з леса», амаль дакументальная праўда пра край несамавіты, незаможны, дзе жыхарам бракуе духу. Ніемі апісаў-апяяў непрыкметны лапік зямлі, адсталую шведскую правінцыю Турнэдален, якая ў школьным атласе надрукаваная апошняй самымі дробным маштабам. І прыпячатаў: «Каб прабіцца ў людзі ў Турнэдалене спосаб адзін — з’ехаць».
Сам жа Ніемі паехаў, каб вярнуцца. Пасля школы міграваў на іншы бок велізарнай Швецыі, дзе пражыў 20 гадоў: працаваў электрыкам, сцэнарыстам для дзіцячых каналаў, але зрабіўся папулярным толькі, калі напісаў пра свой Турнэдален. Вярнуўся раманам, каб раскатурхаць свет нататкамі пра багацце няўрадлівага. І, давесці, што каштоўнасць чалавечага жыцця не ў вонкавых акалічнасцях, а ў… чымсьці іншым.
 Мікаэль Ніемі ў Беларусі |
3. Ніемі думае пра Беларусь
Падчас леташніх традыцыйных беларуска-шведскіх сустрэч у Мінску і Пінску выступ Мікаэля Ніемі далібог адпаліў. Ён нязмушана і без ценю непрыстойнасці прачытаў са сцэны раздзел з раману, дзе апавёў, як у заснежаных горных перавалах прасікаў сабе шлях на волю, прапяяў па-фінску застольныя песні ды непасрэдна выказаўся не толькі пра скандынаваў, але і пра беларусаў.
«Наша літаратурная сустрэча ў Мінску доўжылася амаль чатыры гадзіны і ніхто з беларускіх гледачоў не абурыўся і не сышоў, — кажа Мікаэль. — Я па шчырасці вашаму такому хрысціянскаму цярпенню моцна здзіўлены. У нас у Швецыі такіх цярплівых і ўважлівых людзі вы не сустрэнеце, асабліва на літаратурных вечарынах. Увогуле, усё тут здзіўляе — безумоўна, у мяне як у пісьменніка ў Беларусі назапасілася матар’ялу для сваіх будучых твораў».
Сакрэт такой маўклівасці можа быць у тым, Мікаэле, што ваш раман для нас вельмі дасціпная і своечасовая кніга.
Міхаэль Ніемі. «Папулярная музыка зь Вітулы». Мінск: «Логвінаў» (серыя «Кнігарня «Наша Ніва») - 2010. 314 с. 750ас.
