«Mianie hety film doŭha nie adpuskaŭ, ja cełyja sutki dumaŭ paśla pra jaho», — skazaŭ mnie adzin śpiečany roznymi soncami dypłamat, čałaviek, jaki pa svajoj prafiesii bačyć spod žyćcia i pryniaćcia roznych rašeńniaŭ, a heta nie spryjaje sientymientalnaści.
Biudžet hetaha filma skłaŭ 1,3 miljona dalaraŭ — nie niešta zachmarnaje, pa siłach i biełarusam finansavać takija stužki, a kasavyja zbory — 8,2 miljona. Nivodzin biełaruski film stolki nie źbiraŭ. Nikoli.
Na «Listapadzie» ŭ Minsku «Božaje Cieła» atrymała i pieršy pryz za režysuru, i śpiecyjalny pryz žury.
Ja čuŭ zachoplenyja vodhuki pra film jak ad biełaruskich libierałaŭ-libierałaŭ, naprykład, art-kuratarki Hanny Karpienki, tak i ad kansiervataraŭ-kansiervataraŭ, jak historyk Aleś Bieły. «Heta važny rozdum pra toje, jak zrabić Kaścioł bolš žyvym, z mnohimi sumlennymi pytańniami», — adznačaje Alaksandr Bieły. I heta kantrastuje z polskimi reakcyjami, dzie libierały film vitali, tady jak kansiervatary krytykavali.
Čamu tak? Čym hety film vyklikaje takija pačućci? I čamu ŭ Biełarusi jaho pryniali lepš, čym «Parazitaŭ», u toj ža čas jak oskaraŭskaja akademija pastaviła «Parazitaŭ» vyšej? (I Rotten Tomatoes taksama — 99 proci 96, choć i apošni bał — nadzvyčaj vysoki.) Što ŭ «Božym Ciele» tak uražvaje biełarusaŭ mienavita?
Pa-pieršaje, film padymaje temy, jakija chvalujuć ludziej u naš čas u našaj častcy śvietu. Siarod ich tema hvałtu, jaki dahetul pranizvaje mnohija asiarodździ ŭ našych uschodniejeŭrapiejskich hramadstvach. Film pačynajecca sa sceny nasilla ŭ kałonii. Hałoŭny hieroj staić na šuchiery, kali pobač u stalarni niekaha apuskajuć. A dalej jaho žyćcio paviartajecca niečakana.
U filmie ŭsio mocna: i siužet zakručany, i rytm, i hulnia akcioraŭ, i starannaja rekanstrukcyja asiarodździa ŭ najlepšych tradycyjach uschodniejeŭrapiejskaha realizmu.
Ale, akramia hetaha, jość i jašče niešta navatarskaje i šakujučaje adnačasova, i nielha nie skazać dziakuj biełaruskamu kinaprakatu, jaki zachavaŭ heta, supravadziŭšy film subcitrami i admoviŭšysia ad tradycyjnaha dublažu. Heta mova.
Jana taksama pieradadzienaja realistyčna i biez chanžastva.
Hieroi-kryminalniki i hieroi-padletki razmaŭlajuć tak, jak havorać sacyjalnyja nizy na prastory ad Nysy Łužyckaj da Uładzivastoka. I nie tolki sacyjalnyja nizy — usłuchajciesia ŭ movu biełaruskaha aficerstva, naprykład.
Choć sotni abscennych słoŭ utvoranyja na asnovie ŭsiaho niekalkich tabujavanych karanioŭ, jany zdatnyja pieradavać tonkija adcieńni sensaŭ. I daskanała adlustroŭvajuć pohlad nośbitaŭ hetaj movy na śviet.
Ja nie viedaju biełaruskaha piśmieńnika, jaki b zafiksavaŭ hetuju manieru havaryć, pieradaŭ jaje płastyku i brudnuju, ale vyraznuju estetyku. Ni Viktar Marcinovič, ni Alhierd Bacharevič, ni Andruś Horvat nie zajšli ŭ hetyja niebiaśpiečnyja dvary.
Ja viedaju tolki adnaho aŭtara — škada, jon nie piša ŭ vialikim prazaičnym žanry — heta Staś Karpaŭ, jaki paśladoŭna karystajecca tabujavanaj leksikaj, niahledziačy na krytyku mnohich siabroŭ (i prafiesijnych krytykaŭ).
Karpaŭ karystajecca matami hnutka, ale hetaja jaho mova — heta mova intelihienta, prestyžnaj minskaj tusoŭki, up-scale niecenzurščyna.
Polski film pakazvaje mastacki patencyjał movy nizoŭ, jakuju mnohija adkidajuć jak niešta sucelna vulharnaje.
Hetuju realistyčnuju siłu skrypta «Božaha Cieła» niesłavianskaja aŭdytoryja adčuć nie mahła. Tema maralnaha problisku, maralnaha instynktu ŭ kryminalnikach nie novaja, a tema raspłaty za hrachi, adkupleńnia hrachoŭ — nie prostaja. Heta nie toje, što važna i zrazumieła halivudskaj elicie, jakaja razdaje «Oskary». Sproby biednych prybicca da bahatych, bliskuča apisanyja ŭ «Parazitach», oskaraŭskim akademikam bolš životriepieŝuŝije. Ale niavažna, što niama Oskara. «Božaje Cieła» — heta biezumoŭny šedeŭr. Pahladzicie jaho, film vas nie adpuścić.
