Nobieleŭski centr u Osła. Fota depositphotos.com
Na premiju pretendavali 234 čałavieki i 95 arhanizacyj, siarod favarytaŭ byli Śviatłana Cichanoŭskaja, Suśvietnaja arhanizacyja achovy zdaroŭja, Alaksiej Navalny, Hreta Tunbierh. U paraŭnańni ź imi kandydatury Resy i Muratava nie tak pryvablivali ŭvahu. Ale jany taho vartyja. Da taho ž vydańni hetych žurnalistaŭ u svoj čas nie prajšli mima padziej u Biełarusi. My pahladzieli, što Resa i Murataŭ pisali pra Biełaruś.
Resa: aśviatleńnie biełaruskich pratestaŭ i analityka
Maryja Resa — 58-hadovaja reparciorka ź Filipin. U 2012 hodzie jana zasnavała miedyjaresurs Rappler.com, jakim kiruje i ciapier. Sajt Resy nabyŭ viadomaść praz analityčnyja teksty i składanyja rasśledavańni, ciapier staronka resursu na Facebook maje 4,5 miljona padpisčykaŭ. Heta adno ź niešmatlikich filipinskich miedyja, što aktyŭna krytykujuć režym kiraŭnika krainy Radryha Duterte.
Maryja Resa. Fota news.harvard.edu
Resa šmat razoŭ akazvałasia abvinavačanaj u sudzie, i, jak kaža žurnalistka, abvinavačvańni majuć pad saboj palityčnuju padaploku. Filipinskija ŭłady śćviardžajuć, što ŭsie abvinavačvańni ŭ bok žurnalistki zakonnyja.
Zdajecca, Filipiny i Biełaruś — krainy, što zusim dalokija adna ad adnoj. Ale ž heta nie pieraškadžała Rappler aśviatlać biełaruskija pratesty i navat analizavać ich.
Tak, 21 žniŭnia minułaha hoda na resursie spadaryni Resy vyjšaŭ tekst pad nazvaj «Narodnaja ŭłada ŭ Biełarusi: čamu jana moža navučyć filipincaŭ?». Tekst adsyłaje da sieryi pratestaŭ u 1986 hodzie na Filipinach, što vyklikali adchileńnie ad ŭłady aŭtarytarnaha lidara Fierdynanda Markasa.
Aŭtar Rappler znachodzić šmat padabienstvaŭ pamiž Łukašenkam i filipinskimi palitykami. Jak i Markas, Łukašenka kiruje krainaj bolš za dva dziesiacihodździ.
Supiernicaj Markasa na apošnich u jaho karjery vybarach stała žančyna siaredniaha ŭzrostu, Karason Akina, žonka viadomaha filipinskaha apazicyjaniera Bienińja Akina (uspomnicie historyju Cichanoŭskich), što byŭ zabity za 2,5 hoda da vybaraŭ.
Ułasna ciapierašnija biełaruskija pratesty i filipinskuju Revalucyju narodnaj ułady taksama šmat u čym možna paraŭnać, jak pisaŭ Rappler. Siarod padabienstvaŭ — isnavańnie ŭ krainie antylibieralnych instytucyj, ekanamičny spad i nastupstvy vybaraŭ, što paŭpłyvali na chod pratestaŭ.
Ekśpiertka, što paraŭnoŭvała dla vydańnia biełaruskija i filipinskija padziei, ličyć, što biełarusam jość u čym navučycca ŭ filipinskich revalucyjanieraŭ. Pa-pieršaje, pratest pavinny być bieśpierapynnym i ŭstojlivym, kab na jaho źviarnuli ŭvahu Rasija i/ci NATA. I pa-druhoje, ruch za demakratyzacyju ŭ hramadstvie taksama pavinny być ustojlivym.
Murataŭ: intervju ź lidarami apazicyi, repartažy i list salidarnaści
U 1993 hodzie Dźmitryj Murataŭ staŭ adnym z zasnavalnikam «Novaj haziety» — na siońnia adnaho ź niešmatlikich niezaležnych vydańniaŭ, što jašče dastupnyja ŭ Rasii. «NH» rehularna pravodzić rasśledavańni pa mierkavanych vypadkach karupcyi i inšych złoŭžyvańniaŭ z boku čynoŭnikaŭ, a taksama raspaviadaje pra ludziej, što paciarpieli praz parušeńni svaich pravoŭ z boku rasijskich uładaŭ.
Dźmitryj Murataŭ. Fota commons.wikimedia.org
Zhodna z Kamitetam pa abaronie žurnalistaŭ, šeść reparcioraŭ «Novaj haziety», u tym liku i Hanna Palitkoŭskaja, byli zabityja za svaju pracu. Samo vydańnie taksama padviarhajecca pahrozam i cisku, u tym liku za raspovied pra parušeńni pravoŭ čałavieka ŭ Čačni.
Vydańnie Muratava choć i źjaŭlajecca rasijskim, ale pryśviačaje šmat uvahi padziejam u Biełarusi. «Novaja hazieta» rabiła intervju sa Śviatłanaj Cichanoŭskaj i Maryjaj Kaleśnikavaj, aśviatlała načnyja pratesty žniŭnia minułaha hoda i razhon pratestaŭ na vulicy Arłoŭskaj u Minsku ŭ kastryčniku minułaha hoda, kali AMAP adkryŭ ahoń pavierch hałoŭ pratestoŭcaŭ. U 2021 hodzie «NH» raspaviadali pra masavyja letnija vobšuki i pra prymusovuju pasadku samalota z aktyvistam Ramanam Pratasievičam, jaki paśla taho byŭ aryštavany.
Sam Dźmitryj Murataŭ jašče ŭ vieraśni 2020 hoda vykazaŭ padtrymku biełarusam. Zrabiŭ jon heta praz padpisańnie adkrytaha lista rasijskaj intelihiencyi pra situacyju ŭ Biełarusi — darečy, sam hety list byŭ apublikavany na płatformie «Novaj haziety». Padpisanty zvarotu vykazali salidarnaść ź biełaruskim narodam i zaniepakojenaść hvałtam z boku dziejnych uładaŭ Biełarusi.
Jašče adna detal: u svaim liście padpisanty źviartali ŭvahu rasijskich uładaŭ na toje, što padtrymka Łukašenki z boku Rasii moža drenna adbicca na ŭzajemaadnosinach dźviuch krain. Na ich dumku, zadača Rasii jak partniora Biełarusi — spryjać vyzvaleńniu ŭsich źniavolenych biełaruskich pratestoŭcaŭ i spynieńniu hvałtu, a taksama pavažać palityčnyja pravy biełaruskich hramadzian.
Čytajcie taksama: «Časta pytajuć: «Čamu vy ŭžo nie zdaściesia?» Ja adkazvaju: «Prosta nie majem prava». Hutarym sa Śviatłanaj Cichanoŭskaj napiaredadni Nobiela
