Kožny hod hramadzianstva Hiermanii atrymlivajuć kala 120 tysiač zamiežnikaŭ, jakija žyvuć u krainie. Niekalki sotniaŭ ź ich — biełarusy: naprykład, u 2016 hodzie niamiecki pašpart atrymali 411 čałaviek, u 2021-m — 385. Mahčyma, kolkaść za 2022-ty budzie vyšejšaj za siaredni (danych za hety hod jašče niama): mnohija vyrašylisia na źmienu hramadzianstva paśla pratestaŭ 2020-ha i represij, jakija rušyli za imi, a na afarmleńnie dakumientaŭ, uklučajučy abaviazkovy vychad ź biełaruskaha hramadzianstva, sychodzić bolš za hod. DW parazmaŭlała ź biełarusami, jakija stali hramadzianami FRH sioleta, pra toje, čamu jany heta zrabili i što adčuvali, kali rasstavalisia ź sinim pašpartam RB.
Darja Dzierhačova, 39 hadoŭ, pierakładčyca, žyvie ŭ Kiolnie
Ja pryjechała ŭ Niamieččynu ŭ 18 hadoŭ z usioj siamjoj.
Šturškom da źmieny pašparta dla mianie stała historyja Natalli Chierše, u jakoj było padvojnaje hramadzianstva, i jaje pasadzili ŭ turmu ŭ Biełarusi. Usie astatnija (biełarusy z pašpartami inšych krain, zatrymanyja za ŭdzieł u pratestach. — Red. ), chto nie mieŭ padvojnaha hramadzianstva, byli departavanyja. Ja nie chavaju svaich pazicyj nakont ułady Biełarusi, tamu, kali mnie daviadziecca tudy pajechać — a ŭ mianie tam siabry i svajaki, — to mnie bolš padabajecca varyjant, što mianie departujuć, čym pasadziać.
Darja Dzierhačova
Źmianiać hramadzianstva było, miakka kažučy, nie vielmi radasna, uličvajučy abstaviny, z-za jakich ja vyrašyła heta zrabić. Kali ja addavała biełaruski pašpart — jaho treba było pakłaści ŭ takuju skryniu dla dakumientaŭ u pasolstvie, i jon «zjaždžaŭ» — heta było vielmi baluča. U niejkaj stupieni nas takim čynam pazbaŭlajuć radzimy, i heta ciažka dla luboha čałavieka, jaki emacyjna źviazany sa svajoj krainaj, dzie b jon ni žyŭ. Ja tut, u Niamieččynie, doma, ale Miensk — heta niešta rodnaje, asablivaje i zaŭsiody im zastaniecca.
Ja zastanusia biełaruskaj, niahledziačy na toje, što ŭ mianie zaraz niamiecki pašpart. Majo pachodžańnie — heta zbornaja salanka, u mianie 4-5 nacyjanalnaściaŭ u kryvi. Ale z-za taho, što ja naradziłasia i vyrasła ŭ hetaj krainie, sfarmiravałasia, pačała raźvivacca, dla mianie Biełaruś nazaŭždy zastaniecca domam. Heta radzima, i nikudy ty ad jaje nie padzieniešsia.
Kali nie budzie vostraj nieabchodnaści, ja pakul nie chaču jechać u Biełaruś. Z-za strachu, što tam sa mnoj moža niešta adbycca, i ŭličvajučy palityčnuju situacyju. Ja daŭno družnaja z Mašaj Kaleśnikavaj, i jaje historyja mianie vielmi ŭdaryła ŭ svoj čas, matyvavała sprabavać choć niejak paŭpłyvać na situacyju adsiul. Ja vielmi pavažaju jaje rašeńnie, ale sama ja nie hatova sieści ŭ turmu.
Mnie pašancavała, što vychad ź biełaruskaha hramadzianstva prajšoŭ dastatkova biesprablemna. Kali treba było pieršy raz pryjści ŭ pasolstva, ja ŭziała z saboj svajho siabra-jurysta, skazała jamu: kali ja zaraz adsiul nie vyjdu, kali łaska, telefanuj tudy i tudy.
Nie fakt, što niešta adbudziecca, usio-taki ja zychodziła z taho, što na terytoryi Niamieččyny nichto nie vyrašycca na takoha rodu ŭčynki, ale samo adčuvańnie, što pra heta treba dumać, — prosta žachliva. Ja vielmi spadziajusia, što nastanie dzień, kali nikomu ź biełarusaŭ nie daviadziecca prychodzić u ambasadu svajoj krainy z takim pačućciom.
Vadzim Navumčyk, 38 hadoŭ, prahramist, žyvie ŭ Bierlinie
Ja pryjechaŭ u Niamieččynu ŭ 2011 hodzie na vučobu — vyvučaŭ infarmatyku ŭ Lejpcyhu. Žadańnie atrymać niamieckaje hramadzianstva ŭ mianie było pieršapačatkova — kab poŭnaściu być u jeŭrapiejskim pravavym poli, karystacca mahčymaściami, jakija jość u hramadzian ES. Biez hramadzianstva nielha pakidać Niamieččynu bolš čym na 6 miesiacaŭ, a z hramadzianstvam možna vyjechać pracavać kudy-niebudź, pa-inšamu płanavać žyćcio.
Vadzim Navumčyk
Paskoryła majo rašeńnie vajna va Ukrainie i niezrazumieły ŭdzieł ci niaŭdzieł u joj Biełarusi. Nie było zrazumieła, što budzie patrabavacca ad hramadzian Biełarusi, budzie pryzyŭ — nie budzie pryzyvu. I, znachodziačysia tam, chaciełasia, viadoma, mieć abaronu jeŭrapiejskaj krainy.
Tak, moža zdarycca, što zamiežnikam zabaroniać ujezd, i majo hramadzianstva abierniecca chutčej niedachopam, čym kaštoŭnaściu. Ale maje baćki tam, i, naviedvajučy ich, chaciełasia b adčuvać siabie ŭ biaśpiecy.
Samym ciažkim było sabrać usie dakumienty. Niezadoŭha da hramadzianstva ja atrymlivaŭ dazvoł na pastajannaje znachodžańnie — śpis byŭ daŭžejšy, čym na hramadzianstva, tak što mnohija dakumienty ŭ mianie ŭžo byli sabrany. Niekatorym dla vychadu z hramadzianstva treba jechać na radzimu, tam atrymlivać aficyjny status pražyvajučaha za miažoj. Nam, biełarusam, možna ŭsio zrabić praz pasolstva — zapytać pašpart sieryi PP i, užo majučy jaho na rukach, admovicca ad biełaruskaha hramadzianstva. Usio heta zaniało ŭ mianie krychu bolš za hod.
Ja nie mahu skazać, što heta była čystaja radaść — typu ŭsio, da pabačeńnia. Ale bolš mocnyja emocyi ŭ mianie byli, kali ja vyrašyŭ padpravić napisańnie svajho imia, kab jano bolš adpaviadała niamieckim praviłam. Voś tam ja addaŭ by bolšuju častku siabie, čym pry admovie ad hramadzianstva.
Majo imia pisałasia łacinkaj pavodle tranślitaracyi ź biełaruskaj na anhielskuju. I zychodziačy z hetaha, u proźviščy Navumčyk — tam, dzie ŭ biełaruskim «y» — niamieckaja «y». Ja vypraviŭ jaje na «i», tamu što dla niemcaŭ «y» — heta naohuł niezrazumieły huk. Ź imia Vadzim ja prybraŭ «z», tamu što ŭ niamieckim vymaŭleńni heta ŭsio roŭna ledź-ledź prykmietna. Heta było emacyjna składana. Ja raspytvaŭ siabroŭ, ci zrabili b jany takoje. I niekatoryja kazali, što napisańnie imia kaža pra toje, adkul ty rodam, heta nahoda raskazać historyju svajho imia. Ale mnie praktyčnaść była važniejšaja, čym ramantyčnyja baki hetaha pracesu.
Jak tolki ja atrymaŭ pašpart, ja padaŭ na biełaruskuju vizu. Prablem z hetym nijakich nie było. Cikava, što ŭ joj usio napisana pa-biełarusku, tak što na mižnarodnym uzroŭni my vyhladajem bolš biełaruskimi, čym unutry krainy. Ja dumaju, heta zroblena, kab viza adroźnivałasia ad rasiejskaj. Viadoma, krychu dziŭna jechać u Biełaruś ź vizaj. Ciapier u mianie ŭsio navyvarat.
Volha Baŭer, 33 hady, prajekt-mieniedžar u IT, žyvie ŭ Bremienie
U Niamieččynie ja kala 11 hadoŭ, pierajechała pa pracoŭnym kantrakcie — maje partniory-klijenty zaprasili mianie na pracu da ich u Bremien.
Volha Baŭer
Raniej, kali ja čaściej jeździła dadomu ŭ Biełaruś, mnie było zručniej sa svaim nacyjanalnym hramadzianstvam. Ale potym u mianie zjaviłasia dzicia, i my pačali bolš padarožničać pa inšych krainach, što jakraz prablematyčna ź biełaruskim pašpartam. Potym ja sprabavała znajści novuju pracu, i adnym z patrabavańniaŭ było niamieckaje hramadzianstva. Takoje byvaje ŭ peŭnych stratehičnych kampanijach, jakija zajmajucca, naprykład, vajskovaj technikaj.
Uvohule, z časam u mianie było ŭsio mienš pryčyn pakidać biełaruski pašpart, bo tut majo žyćcio, tut ja adčuvaju siabie doma. A paśla pačatku vajny ja padumała, što heta było supierkłasnaje rašeńnie. Raptam niešta zdarycca, i ty ŭ Hiermanii — z krainy, jakaja aficyjna ŭdzielničaje ŭ vajennym kanflikcie.
Samym składanym u źmienie pašparta było nie atrymać «akiej» ź niamieckaha boku, a admovicca ad biełaruskaha hramadzianstva.
Heta vielmi doraha, biurakratyčna, enierhazatratna. Heta było niepryjemna, i na heta spatrebiłasia vielmi šmat hrošaj. Treba było pisać list na imia Łukašenki — heta byŭ vielmi dziŭny momant, niejki siurrealistyčny. Paśla navat pryjšoŭ adkaz, ale nie asabista ad jaho — jon byŭ padpisany niejkim ministram. Mabyć, nie zrabiŭ łasku sam — času nie było.
A dalej usio adbyvałasia pa pošcie — što atrymańnie niamieckaha hramadzianstva, što admova ad biełaruskaha. Zvyčajnaja biurakratyčnaja pracedura, jakaja nie ŭzbudziła ŭva mnie niejkich emocyj.
Mnie padajecca, čym daŭžej ty žyvieš za miažoj, tym bolš ty hublaješ svaju identyčnaść. Kali pahladzieć na mianie 10-11 hadoŭ tamu i zaraz — heta dva roznyja čałavieki. Ciapier uva mnie bolš niamieckaj łohiki, typu myśleńnia. Ty razumieješ, što stanovišsia inšym čałaviekam, pry hetym nie možaš na 100 pracentaŭ adnieści siabie da niemcaŭ. Ale i da biełarusaŭ užo taksama nie — ciažka dumać i žyć tak, jak ty rabiŭ 10-11 hadoŭ tamu.
Apošni raz ja była ŭ Biełarusi hod tamu, i pakul u mianie niama mahčymaści pajechać na radzimu. Ale, zrazumieła, ja vielmi hetaha chaču, chaču, kab u majho syna była mahčymaść tudy pryjechać. Ale ja nie baču narmalnych šlachoŭ dajechać tudy z maleńkim dziciem i być upeŭnienym, što možna budzie viarnucca, ciabie nie zatrymajuć, a na miažy nie zadaduć lišnich pytańniaŭ.
Na žal, zaraz majo hałoŭnaje pačućcio da Biełarusi — heta škadavańnie. Mnie vielmi škada, vielmi škada. Kali ja raniej pryjazdžała tudy, mnie heta prynosiła bolš radaści, zadavalnieńnia, ja sustrakałasia ź siabrami. Ciapier tam nikoha niama. Biełaruś puścieje, da jaje staviacca jak da krainy treciaha śvietu, chacia kali ty tam žyvieš i viedaješ ludziej, to razumieješ, što heta niapravilna.
Kali ja tam, u mianie adčuvańnie, jak byccam u Minsku niejkaja depresija, heta adbivajecca na atmaśfiery horada, na ludziach — u krainie niama budučyni. I heta vielmi dla mianie sumna.
