vyśvietliŭ mižnarodny kalektyŭ navukoŭcaŭ, jaki zadaŭsia prablemaj evalucyi pamieraŭ sysunoŭ.
Nakolki vialikimi mohuć być sysuny? Słon dla sušy i sini kit dla akijana — heta miaža pamieru? Kolki času treba, kab «vyhadavać» takich hihantaŭ? Na hetyja pytańni pasprabavaŭ adkazać mižnarodny kalektyŭ navukoŭcaŭ, prasačyŭšy evalucyju rostu pamieru sysunoŭ z časoŭ dynazaŭraŭ kala 65 młn hadoŭ tamu. Ich praca apublikavanaja ŭ časopisie Proceedings of the National Academy of Sciences.
Vyjaviłasia, što naziemnym sysunam treba pieražyć kala 10 młn pakaleńniaŭ, kab dasiahnuć maksimalnaha pamieru, heta značyć, naprykład, z kotki «vyhadavać» słana.
24 młn pakaleńniaŭ dastatkova, kab «vyhadavać» słana z myšy.
Marskim sysunam «praściej»: jany mianiajucca ŭ dva razy chutčej.Mahčyma, tamu sini kit bujniejšy za svajho naziemnaha «supiernika» — afrykanskaha słana — u 30 i bolš razoŭ.
«Pryčyna ŭ tym, što ŭ vadzie bujnym być lahčej — jana padtrymlivaje tvaju vahu», — adznačyŭ Erych Ficdžerałd, kiraŭnik adździeła paleantałohii pazvanočnych u muziei štata Viktoryja (Aŭstralija) i adzin z aŭtaraŭ pracy.
Dehradavać tradycyjna praściej, čym raści: bujnyja vidy pieratvarajucca ŭ karlikaŭ ŭsiaho za 100 tys. pakaleńniaŭ.
«Našaje daśledavańnie — pieršy pohlad na tysiačahadovuju historyju evalucyi sysunoŭ z punktu hledžańnia pamieraŭ. Heta vielmi važna, bo mnohija prac fakusujucca na mikraevalucyi — źmienach, jakija adbyvajucca ŭnutry asobnaha vidu», — patłumačyła adna z aŭtaraŭ pracy Džesika Teador z Univiersiteta Kałhary, słovy jakoj pryvodzić
Padčas pracy daśledčyki vyvučyli evalucyju 28 roznych typaŭ sysunoŭ rodam z čatyroch najbujniejšych macierykoŭ — Afryki, Jeŭrazii, Paŭnočnaj i Paŭdniovaj Amieryki, a taksama z usich akijanaŭ za apošnija 70 młn hadoŭ. Typy byli abranyja maksimalna šyroka — naprykład, adzin typ — heta ŭsie svajaki słanoŭ, druhi — usie drapiežnyja sysuny. U jakaści miery času byli abranyja pakaleńni, a nie hady: myšy žyvuć dva hady, a słany — 80 hadoŭ, i tym nie mienš heta adno pakaleńnie. Atrymanyja vyniki adlustroŭvajuć suadnosiny pamieru cieła i pamieru pakaleńnia dla ciapierašnich vidaŭ. Historyja źnikłych vidaŭ była rekanstrujavanaja na padstavie dadzienych pra ich sučasnuju «radniu».
Chutkaść padzieńnia pamieraŭ uražlivaja — «raści ŭ ziamlu» možna ŭ 10 razoŭ chutčej, čym «raści ŭ nieba».
«Šmat chto ź vidaŭ, jakija stracili ŭ pamierach (naprykład, karlikavy słon, karlikavy biehiemot), vymirajuć. Jakija pryčyny karlikavaści? Moža, im treba było być maleńkimi, kab vyžyć u śpiecyfičnym asiarodździ, adnak, mahčyma, im prosta nie chapała ježy, i nievialiki pamier adlustroŭvaŭ drennaje charčavańnie na šlachu da vymirańnia», — razvažaje Teador.
Płany na dalejšyja daśledavańni jakraz uklučajuć vyvučeńnie nie tolki tempaŭ, ale i pryčyn rostu albo dehradacyi pamieraŭ. Navukoŭcy miarkujuć, što hetyja ž faktary častkova adkaznyja za vymirańnie.
