Astranom patłumačyŭ, što aznačaje «samy strašny vybuch z momantu ŭtvareńnia Suśvietu»
Astranom i fatohraf Viktar Małyščyc adreahavaŭ na navinu pra toje, što navukoŭcy znajšli ŭ kosmasie ślady žudasnaha vybuchu.
Čytajcie taksama: Kataklizm nadzvyčajnaj siły strasianuŭ kosmas. Takoha nie było z časoŭ Vialikaha vybuchu
Tak, dva dni tamu mnohija ŚMI ablacieła navina, što astranomy znajšli ŭ kosmasie ślady žudasnaha vybuchu, kali ŭzryvalisia «20 miljardaŭ vybuchaŭ miljardaŭ miehaton vybuchoŭki kožnuju tysiačnuju dolu siekundy, i tak na praciahu 240 młn hadoŭ bieź pierapynku». Ličby sapraŭdy strašnyja, i jany ŭražvajuć, ale nie varta panikavać: hetaja navina — prykład čarhovaha pierabolšvańnia žurnalistami pry pieradrukoŭcy adzin u adnaho.
Pa-pieršaje, u astranomii vialikija ličby spres i paŭsiul. Na tym ža Soncy kožnuju siekundu vyłučajecca enierhija, ekvivalentnaja sta miljardam miehaton traciła, i heta nikoha nie pałochaje. A pa-druhoje, padobnyja katastrafičnyja źjavy astranomam daŭno viadomyja. I atrymali nazvu «aktyŭnyja jadry hałaktyk», abo, što praktyčna adno i toje ž, «kvazary».
Sprava ŭ tym, što ŭ centrach vialikich hałaktyk praktyčna zaŭsiody prysutničajuć zvyšmasiŭnyja čornyja dziry. Heta nie tyja čornyja dziry, jakija zastajucca paśla hibieli masiŭnych zorak, a našmat bolšyja. Naprykład, taja, što znachodzicca ŭ centry našaj Hałaktyki, u 4 miljony razoŭ ciažejšaja za Sonca. Utvarylisia jany na samych rańnich etapach farmiravańnia hałaktyk, kali ŭ ich centrach było tak šmat rečyva (i, adpaviedna, takaja vysokaja ščylnaść), što jano prosta schłopvałasia ŭ čornuju dziru.
Zatym navakolny haz z radaściu pačynaŭ padać na hetuju dziru, i tut pačynałasia samaje cikavaje. Masa hetaha abjekta vialikaja, pamiery — zusim małyja pa kaśmičnych mierkach. U vyniku hravitacyjnaje pole kala čornaj dziry nastolki mocnaje, što razhaniaje haz da fantastyčnych chutkaściaŭ. Jon razhaniajecca da kałasalnaj chutkaści, utvaraje akrecyjny dysk vakoł čornaj dziry i pacichu padaje na jaje. Pry hetym haz pačynaje nastolki jarka śviacicca, što mahutnaść śviačeńnia z navakolla čornaj dziry moža pieravysić śviacilnaść usioj hałaktyki (na chvilinačku, sotnia miljardaŭ soncaŭ!). Kvazar byŭ niekali i ŭ našaj hałaktycy, i ŭ susiednich, ale ciapier našy čornyja dziry pavodziać siabie vielmi spakojna, bo praktyčna ŭsio, što možna było źjeści, užo źjeli. Kvazary my možam nazirać tolki na ŭskrajku bačnaj častki Suśvietu, bo tam my bačym hałaktyki jašče vielmi maładymi, kali hetyja dramatyčnyja padziei i razhortvalisia.
Moža padacca, što kvazary — heta prosta takija mašyny śmierci, samyja strašnyja zabojcy ŭ Suśviecie. Na samaj spravie, jany adnačasova źjaŭlalisia i krynicaj žyćcia. Mahutnaje vypramieńvańnie kvazara vyšturchoŭvała haz z centra hałaktyki, mahutnaja ŭdarnaja chvala kaciłasia praź jaje dysk i pryvodziła da ŭspyški naradžeńnia miljardaŭ zorak. Mnohija ź ich faktyčna byli abaviazanyja svaim žyćciom čornaj dziry.
Ale byvajuć čornyja dziry i nie na miljony soniečnych mas, a našmat ciažejšyja. Viadomyja na siońnia rekardsmieny majuć masu ŭ 10 miljardaŭ mas Sonca. Jany ŭ svoj čas stanavilisia nastolki mahutnymi kvazarami, što svaim vypramieńvańniem faktyčna «vydźmuvali» hihanckuju burbałku vakoł siabie, dzie mahli b źmiaścicca niekalki hałaktyk.
Voś takaja supier-pupier čornaja dzira apynułasia i ŭ zvyšskopiščy hałaktyk u Źmiejanoscy, pra jakoje tak aktyŭna ŭsie pisali. Adkryli «burbałku» ad jaje jašče ŭ 2016 hodzie, ale hipoteza ab upłyvie aktyŭnaha jadra hałaktyki znajšła kančatkovaje paćviardžeńnie tolki zaraz. Z adnaho boku, sapraŭdy, heta samaja aktyŭnaja hałaktyčnaja čornaja dzira (u minułym), jakuju my viedajem na siońnia. Ale ź inšaha boku, kolkaść vyłučanaj enierhii tam tolki ŭ niekalki razoŭ pieraŭzychodzić inšych viadomych rekardsmienaŭ. Tamu vialikaj siensacyi niama, možna raschodzicca.
