U internecie i ŭ inšych ŚMI praciahvajecca sprečka, raspačataja Vitalem Cyhankovym, nakont situacyi, što skłałasia ŭ biełaruskim PEN-centry ŭ suviazi z abviaščeńniem novaha prajekta «Kniha hoda». Było abvieščana, što na konkurs možna padavać knihi, vydadzienyja piśmieńnikami na praciahu apošnich piaci hod.
Sprečki vyklikaŭ nastupny skaz «kniha pavinna być napisana biełarusam ci ŭ Biełarusi na luboj movie, jakoj karystajucca biełarusy».
Paśla schodu siabroŭ PEN-centra źjaviłasia publikacyja ad imia PEN-centra, u jakoj było napisana, što biełaruski PEN-centr źviartaje ŭvahu na peŭnuju dyskryminacyju da ruskamoŭnych aŭtaraŭ u Biełarusi, jakija nie majuć svaich premij i novy prajekt pavinien jaje likvidavać.
Vital Cyhankoŭ pieršym źviarnuŭ na heta ŭvahu na svaim błohu i pravioŭ apytańnie na hetuju temu niekatorych siabroŭ PEN-centra. Prychilnikaŭ biełaruščyny aburyła takaja pazicyja kiraŭnictva PEN-centra, i jaho kiraŭnik Andrej Chadanovič paprasiŭ prabačeńnia za hetyja sprečnyja vykazvańni.
Tym nie mienš, u vyniku dyskusii na temu, ci jość u Biełarusi «dyskryminacyja ruskamoŭnych aŭtaraŭ» spačatku pakinuŭ PEN-centr viadomy žurnalist i litaratar Siarhiej Dubaviec, a potym paet i eseist Aleś Arkuš, piśmieńnik i žurnalist Vinceś Mudroŭ, mastactvaznaŭca Siarhiej Chareŭski.
U suviazi z hetym iznoŭ paŭstaje pytańnie: ci jość piśmieńniki, jakija stała žyvuć na Biełarusi, źjaŭlajucca jaje hramadzianami, ale pryncypova pišuć svaje tvory tolki pa-rusku — biełaruskimi? Niekatoryja vielmi chočuć tak ličyć i tamu padymajuć hvałt nakont ich tak zvanaj «dyskryminacyi».
Adnak pryviadu niekalki kankretnych prykładaŭ z hetaj nahody. Spačatku vaźmu maju małuju radzimu Mścisłaŭščynu.
Z terytoryi byłoha Mścisłaŭskaha pavieta pachodziać try słavutyja piśmieńniki: Maksim Harecki, Ajziek Azimaŭ i Alaksandr Tvardoŭski.
Maja radzima dla ich ahulnaja, a voś adnosiny da biełaruskaj litaratury — roznyja. Ajziek Azimaŭ — słavuty amierykanski, a nie biełaruski ci jaŭrejski piśmieńnik, bo pisaŭ pa-anhlijsku. Tvardoŭski, niahledziačy na svajo biełaruskaje šlachieckaje pachodžańnie i cudoŭnaje viedańnie biełaruskaj movy kłasik tolki ruskaj litaratury, bo pisaŭ pa-rusku.
Usie piśmieńniki, jakija žyli ŭ Biełarusi, ale pisali tolki pa-polsku, kłasiki tolki polskaj litaratury, najpierš Adam Mickievič i Ełaiza Ažeška. A voś Uładzisłava Syrakomlu navat u školnych padručnikach nazyvajuć polska-biełaruskim paetam, bo jon pisaŭ na dźviuch movach, a nie na adnoj.
Samuił Płaŭnik (Źmitrok Biadula) – kłasik biełaruskaj litaratury, bo pisaŭ pa-biełarusku, a nie na idyš ci na iŭrycie. Tamu i słavutuju Śviatłanu Aleksijevič, pretendentku na Nobieleŭskuju premiju, možna nazvać biełaruskaj piśmieńnicaj tolki ŭmoŭna. Dakładniej, heta savieckaja ci postsavieckaja piśmieńnica, takaja ž jak Čynhiz Ajtmataŭ, bo jon pisaŭ pa-rusku i staŭ słavutym savieckim ruskamoŭnym piśmieńnikam.
Ci jość kłasiki ruskaj litaratury, jakija b žyli ŭ Rasii, ale nie pisali pa-rusku? Ukrainca Hohala nie nazavieš ukrainskim piśmieńnikam, niahledziačy na ŭkrainskija typažy ŭ jaho tvorach.
Alaksandr Puškin pačynaŭ pisać svaje vieršy pa-francuzsku, Janka Kupała — pa-polsku, a Jakub Kołas — pa-rusku. Ale potym jany zrabili svoj kančatkovy vybar i stali nośbitami tych nacyjanalnych litaratur, na movu jakich jany pierajšli.
Tamu ja źviartajusia da svaich ruskamoŭnych siabroŭ PEN-centra. Chočacie, kab biełaruskaja mova nie źnikła, chočacie, kab Biełaruś nie stała čarhovaj achviaraj «russkoho mira», pierachodźcie na biełaruskuju movu, jak heta ŭ svoj čas zrabili Andrej Chadanovič i Viktar Marcinovič.
Možna taksama zhadać zaklik ruskamoŭnaha paeta ź Minska Dźmitryja Strocava, siabra PEN-centra, da pradstaŭnikoŭ ruskaj kultury da śviadomaha «samaŭmaleńnia» dziela adradžeńnia biełaruskaści. Jon prapanuje taksama, jak i aŭtar artykuła, rasiejskamoŭnym aŭtaram Biełarusi pierajści z ruskaj movy na biełaruskuju i ličyć, što heta pa-chryścijansku.
Naša pazicyja, pazicyja sapraŭdy palitkarektnych biełaruskich patryjotaŭ u tym, što my na terytoryi Biełarusi na inšych movach razmaŭlajem tolki z tymi zamiežnymi hramadzianami, jakija nie viedajuć biełaruskaj movy. Z usimi biełaruskimi hramadzianami, a jany pavodle dziejnaj Kanstytucyi pavinny vałodać abiedźviuma dziaržaŭnymi movami, razmaŭlajem tolki na biełaruskaj movie. Pryčym nie prymušajem našych surazmoŭcaŭ razmaŭlać z nami pa-biełarusku, bo my dobra razumiejem ruskuju movu.
Dyk u čym tady dyskryminacyja ruskamoŭnych?
