«Ja atrymała vialikuju premiju. Liču svaim abaviazkam zrabić, jak u Biblii — «dziasiatuju častku addaj», — skazała Śviatłana Aleksijevič. — Adzinaje, što ja, pa-pieršaje, nie lublu publičnaści ŭ hetaj spravie. A pa-druhoje — heta ž tak šmat hora. Jak paśla spać, kali tabie buduć pisać! Heta nievynosna».
Aleksijevič daloka nie pieršy raz materyjalna dapamahaje roznym ludziam. «Biady mnoha, mianie hora čałaviečaje pryciśnie. Ale kali ja pabačyła kamientary pad publikacyjaj, ja zrazumieła, što heta pavinna być publična», — tłumačyć jana, čamu hetym razam svaju dapamohu vyrašyła nie chavać.
Pra historyju maładych baćkoŭ sa Słonima Lubovi i Vasila Ravienkaŭ Śviatłana Aleksijevič daviedałasia z publikacyi na radyjo «Svaboda».
«My takoha nie čakali nikoli. Nie dumali, što nam niechta dapamoža, što taki čałaviek znojdziecca», — Luboŭ i Vasil pryjechali sa Słonima razam ź dziećmi. Małodšamu trochi bolš za dva hodziki. Starejšaj — trynaccać.
— Jelizavieta, Alaksandra, Kaciaryna, Danił, Taciana i małodšy Michaił, — nazyvaje Luboŭ imiony dziaciej.
— Jakija imiony ŭ vas! Biblejskija, možna skazać, — kaža Śviatłana Aleksijevič.
Pra Ravienkaŭ Radyjo Svaboda napisała 15 kastryčnika. Luboŭ raspaviadała pra svajo niaprostaje žyćcio i pra toje, jak z šaściu dziećmi jany dahetul žyvuć na najmanaj kvatery. Kab zrabić uniosak na ŭłasnaje lhotnaje žytło, im było treba 3600 novych rubloŭ. Takich hrošaj u siamji, dzie pracuje adzin baćka, niama.
— Jaki ŭ vas zarobak? — spytałasia ŭ Vasila Śviatłana.
— Čatyry z pałovaj — piać miljonaŭ, — adkazvaje mužčyna, jaki pracuje ŭ miascovaj haspadarcy vieterynaram.
Luboŭ atrymlivaje 280 denaminavanych rubloŭ dapamohi na małodšaha syna, jakomu jašče niama troch.
— Na ŭsich inšych piać dziaciej razam jašče dajuć 82 rubli, — dadaje Vasil.
— Jak ža ciapier pražyć na čatyry miljony z šaściu dziećmi? — ździŭlajecca Aleksijevič. — Heta ž tolki adzieńnia kolki, partfelaŭ!
Dom dla šmatdzietnych siemjaŭ u Słonimie abiacajuć dabudavać u studzieni. Ravienkam majuć vydzielić trochpakajovuju i dvuchpakajovuju kvateru. Takaja mahčymaść była ŭ ich i letaś, ale tady hrošaj na ŭniosak jany nie znajšli. Nie znajšłosia ich i sioleta.
«Jak heta ŭ vas atrymałasia tak mnoha? — śmiajecca Śviatłana. — Napeŭna, heta kachańnie, inakš tak mnoha nie atrymlivajecca».
Lubie 31 hod, Vasilu — 27. Pra svaju siamju žančyna raspaviadaje ščyra i padrabiazna. Razam jany piać hadoŭ.
«Były muž užyvaŭ alkaholnyja napoi, — kaža jana — Ja mučyłasia, mučylisia dzieci, ja ŭ milicyju źviartałasia. Ja vyrašyła, što lepš ja adna budu ź piaćciu dziećmi, čym z takim mužam. Nievynosna było».
U hety pieryjad siamju navat pastavili na ŭlik — jana była ŭ sacyjalna niebiaśpiečnym stanoviščy. Hetaje klajmo, kaža Luba, davodziłasia zdymać ź siabie doŭha.
Kali paznajomilisia z Vasilom, u Luby ŭžo było piaciora dziaciej. Małodšamu Daniłu — tolki siem miesiacaŭ.
«Heta padarunak losu byŭ mnie. Skazaŭ: «Jak pabačyŭ — usio. Ciapier u ciabie jość ja, ja stanu dla ich baćkam», — kaža Luba. — Tata dla ich aŭtarytet u siamji. Asabliva dla Daniły. «Taho» tatu jon i nie viedaje, toj im nie cikavicca. Ja pakul i nie kazała, što jon niarodny».
Paśla ŭžo vyrašyli, što treba i supolnaje dzicia, kaža Luba.
«Na UHD sa mnoj chadziŭ, i ŭ palikliniku, i taki byŭ zadavoleny, kali na UHD skazali «chłopčyk», — kaža jana.
«Kachańnie, — uśmichajecca Raisa Hienadzieŭna, maci Vasila, jakaja pryjazdžaje z Ružanaŭ dapamahać synavaj siamji. — Ja jubilejnaja babula, u mianie ŭžo dziesiać unukaŭ».
Lubu i jaje dzietak jana pryniała adrazu i ciapier dapamahaje, čym moža, sa svajoj piensii, jakuju zarabiła dajarkaj.
Za apošnija hady siamja Ravienkaŭ źmianiła niekalki najmanych kvateraŭ. Ciapier niekalki miesiacaŭ žyvuć u pryvatnym domie. Tut ścipła, čysta, jość usio nieabchodnaje, a dla dziaciej zaviali kozaŭ. Starejšyja dziaŭčatki chodziać u škołu. Małodšy Michał z maci doma, piacihadovy Daniła — u sadočku.
Miascovyja ŭłady, kaža Luboŭ, na pieršuju publikacyju nijak nie adreahavali. Kamientary pad artykułam jana starałasia nie čytać. U sadočku skazali, što takim artykułam Ravienki «hańbiać dziaciej».
«A čym ja ich hańblu, — sa ślaźmi ŭ hołasie pytajecca Luboŭ. — Ja što, pabirajusia? Na ježu hrošaj im prašu?!»
Paśla publikacyi zvanok da ich byŭ tolki adzin — ad nobieleŭskaj łaŭreatki Śviatłany Aleksijevič. Chto jana takaja, Luboŭ nie viedała.
«Paśla stała hladzieć pra jaje ŭ internecie, jakaja jana mužnaja žančyna, što takoha dabiłasia. Mnie stała trochi soramna, što ja nie viedaju. Ale ja mała hladžu televizar. Usio ŭ rabocie. Nie viedaju, što takija žančyny jość», — kaža jana.
«Ja vam pryniesła svaje knihi, — Śviatłana Aleksijevič pry sustrečy padaryła Ravienkam dva svaje vydańni. — Pačytajcie, što ja pišu. Raścicie razumnymi, dobrymi».
Na raźvitańnie ŭsie fatahrafujucca razam na pamiać.
«My navat nie čakali, što ludzi adhuknucca. Tym bolš takoha ŭzroŭniu», — strymana kaža Vasil.
Ravienki abiacajuć, što jak tolki atrymajuć klučy, adrazu pakažuć novuju kvateru.
