Vital Kim. Fota: Sipa USA
— Jak ciapier prachodzić pasiaŭnaja?
— U standartnym režymie i z raźminiravańniem — kolkaść płoščaŭ źmienšyłasia da pałovy. Nam nie chapaje techniki i ludziej.
Našu vobłaść my padzialajem umoŭna na dźvie častki: pieršaja, kudy akupanty nie prychodzili, i druhaja, dzie jany byli. Na terytoryju apošniaj vyjazdžaje MNS razam z vajskoŭcami. Jany ŭsio praviarajuć, raźminirujuć — i paśla hetaha pačynajuć pracu traktary.
— Ludzi ciapier viartajucca ŭ Mikałajeŭ ci ŭsio ž pakul jašče źjazdžajuć?
— Ludzi ŭžo vyznačylisia: chto moža vyjechać, chto nie moža, a chto choča viarnucca. Bałans na adjezd i pryjezd ciapier prykładna nulavy. Tyja, chto stamiŭsia žyć pa-za domam, u kaho kančajucca hrošy — jany viartajucca.
— Kožnuju ranicu my čytajem žachlivyja paviedamleńni pra toje, kolki dziaciej užo zahinuła va Ukrainie. U hetaj vajnie ŭ vas jość niejki asobny aśpiekt, jaki aburaje i złuje bolš za ŭsio?
— Heta śmierć ludziej. Za hetym pakazčykam ja saču kožny dzień. Radujusia, kali niama zahinułych. Tryccać chvilin tamu ŭ nas «haŭknuli» dva vialikija vybuchi, ciapier raźbirajusia, što heta było.
Da hetaha dva dni ŭ horadzie było spakojna. Za apošnija sutki ŭ nas nie było zahinułych, za pazaminułyja — 6 paranienych. Ciažkija bai iduć u siołach.
Razburany hatel u centry Mikałajeva. Fota: NURPHOTO
-— Čarnabajeŭka (pasiołak za 60 km ad Mikałajeva) — heta ŭžo ŭ niejkaj stupieni sumny miem. Vy možacie prostaj movaj rastłumačyć, čamu situacyja tam paŭtarajecca z razu ŭ raz?
— Heta zručny punkt pad Chiersonam dla napadu ŭ bok Mikałajeva. Tam jość aeradrom. Jašče ŭ pačatku vajny rasijanie pačali vieźci tudy techniku, ale my raźbili ich navału. I jany pierastali tudy jaje nakiroŭvać.
Byŭ momant, kali tam znachodziŭsia ich kamandny punkt, ale my taksama jaho raździaŭbli. Potym tydzień była cišynia — i jany znoŭ pačali tudy zvozić techniku. Łahistyčna zrazumieła, čamu jany chočuć tam apynucca. Ale my da ich dastajom.
— Dzie vy byli, kali rasijanie atakavali abłasnuju administracyju?
— Raniej ja časam zastavaŭsia načavać tam, ale ŭ apošni čas staraŭsia hetaha paźbiahać. Ranicaj pa darozie na pracu spyniŭsia, kab vypić kavy na vulicy, — tady i byŭ rakietny ŭdar. Ciapier budynak staić razburany, majho kabinieta niama, zahinułych ludziej z-pad zavałaŭ dastali.
Administracyja Mikałajeŭskaj vobłaści paśla rakietnaha ŭdaru. Fota: t.me/dsns_telegram
— Pad zavałami administracyi znajšli cieła kiraŭnika biełaruskaha tavarystva «Hołas Radzimy» Taćciany Dziamieńnikavaj. Vy byli znajomyja?
— Tak, razmaŭlali, ale nie blizka. Viedaju, što jana ź Biełarusi i pradstaŭlała dobry bok vašaj krainy. Možna skazać, što jana pradstaŭlała miascovuju supolnaść.
Kali pačałasia vajna, jana vałancioryła i dapamahała Ukrainie. Jana nie pastajanna znachodziłasia ŭ budynku, pryjšła tudy pa pracoŭnamu pytańniu.
— Kali vam było apošni raz strašna?
— Strašna było ŭ pieršyja dva dni. Pałochała ŭsio: vybuchi, stralanina, tanki, mahčymy zachop u pałon, strata terytoryj. Ciapier strachu niama, usie pryzvyčailisia — čałaviek takaja istota, što pryvykaje da ŭsiaho, akramia choładu.
— A ciapier vy nie baiciesia trapić u pałon?
— Bajusia. Ale mnie niama kali dumać pra heta. Ja nie tupy, ja razumieju, što takoje pahrozy i ryzyki, ale ja taksama razumieju, jak imi kiravać. Kontrmiery na hety vypadak u nas jość.
— Vy kazali, što «nie bačycie chutkaha zaviaršeńnia vajny». Čamu?
— Matyvacyja. Dla taho, kab skončyć vajnu, abodva baki kanfliktu pavinny być zadavolenyja. Uličvajučy toje, što ŭ najbližejšaj — navat aptymistyčnaj — pierśpiektyvie pytańnie Kryma i Danbasa budzie padviešanym, niezrazumieła, kali ŭsio skončycca.
Ja nie vajskovy ekśpiert, kab davać prahnozy. Heta bolš zasnavana na adčuvańniach. Buduć mianiacca stadyi vajny abo jaje typ, ale heta budzie praciahvacca. Rasijanam treba ŭśviadomić i źmianić svajo śvietaŭsprymańnie.
Heta nie adbyvajecca za adzin dzień. Ty ranicaj pračnuŭsia i dumaješ: «tak, dakładna, my nie akupanty, ch * * * * usio heta pra nacystaŭ, my ž intelihientnyja i darosłyja ludzi». Nie. Heta mianiajecca z časam.
Va ŭkraincaŭ niama vybaru, my budziem stajać, pakul u nas jość siły. Vy ž bačycie Maryupal: bieź ježy, biez patronaŭ, ale ŭsio roŭna ludzi stajać. My budziem — da ŭporu. Kali rasijanie stamlajucca nazirać za hetym šoŭ, jakoje im pakazvajuć pa televizary, — a dla ich heta šoŭ: jany siadziać na kanapie ŭ majkach i hladziać na heta, jak na futbolny matč — kali jany stomiacca, kali im heta nadakučyć, kali da ich buduć pryjazdžać trupy, to tady jany mohuć pamianiać svaju rytoryku.
Kali ludzi pačnuć buntavać, to kiraŭniku treba budzie turbavacca pra ŭnutranuju situacyju. Pakul u Rasii ŭsio spakojna, dyktatar moža rabić usio, što choča. Jak tolki situacyja stanie niespakojnaj, u jaho budzie na adnu prablemu bolš.
— Mikałajeŭ — prarasijski horad?
— U nas horad, dzie častka ludziej lubiła SSSR i Rasiju, kali jana dzieści tam, za płotam. Ale nichto nie lubić Rasieju, kali jana prychodzić da nas sa svaimi praviłami.
Mahu raskazać aniekdot. Chłopčyk pytajecca: «Dzied, a tabie kali bolš padabałasia: u 1941-m hodzie ci ŭ 90-ch?» Dzied adkazvaje: «U 1941-m». Chłopčyk kaža: «Dzied, ty što, durań? Tam ža vajna była». Dzied: «A ŭ mianie ŭ 1941-m stajaŭ». Ludzi pamiatajuć nie SSSR, ludzi pamiatajuć svaju maładość.
— Jakaja bližejšaja budučynia ŭ Mikałajeva?
— Śvietłaja. Usio zaležyć ad vajennych dziejańniaŭ: ci budziem my pryfrantavym horadam, ci vajna skončycca. U nas byli vialikija płany na vialikaje budaŭnictva i rost ekanomiki. Za čas prezidenctva Zialenskaha my vielmi mocna raźvilisia, byŭ vielizarny skačok.
U płanie infrastrukturnych prajektaŭ hety hod pavinien byŭ być vielmi surjoznym. My heta ŭsio vierniem, adbudujem — i budziem praciahvać raźvivacca.
Dzieci la fantana ŭ davajennym Mikałajevie. Fota: Mikałajeŭskaja haradskaja rada
— Čym vy zojmieciesia ŭ dzień, kali vajna skončycca?
— Ja nie viedaju. U mianie nastolki zahružany mozh, što ja zaraz adklučyŭsia ad inšych prablem: siamiejnych, ekanamičnych, biznesovych. Naohuł niama dumak. Kali hety dzień pryjdzie, tady i vyrašu, što rabić. Ja dalej samoj pieramohi nie dumaju i nie płanuju.
— Jak vy zaraz śpicio?
— Vydatna. Kali ja splu piać hadzin, to heta mała, kali siem, to heta šmat. Za šeść ja ciapier vysypajusia.
— Što b vy skazali biełarusam?
— Biełarusam ja b skazaŭ, što treba zmahacca. Treba baranić toje, što ŭ vas jość, kab nie dapuścić taho, što adbyvajecca ŭ Rasii. Treba zmahacca i raźvivacca. Ja vielmi pieražyvaŭ za vas u 2020 hodzie. Dumaŭ: «Blin, kłas. Biełarusy taksama pojduć u Jeŭropu, buduć całkam svabodnymi».
Treba zmahacca. Na suchoj ziamli ničoha nie raście. Kab niešta atrymałasia, treba dla hetaha padrychtavać hlebu. Hetaja padrychtoŭka i jość baraćba za svaje kaštoŭnaści, intaresy i svabodu.
