Artykuł Arcioma Šrajbmana pad nazvaju «Kraina, jakoj nie chočacca zajmacca. Jakija opcyi zastalisia ŭ Zachadu adnosna Biełarusi?» pradstaŭleny na sajcie Fondu Karnehi za Mižnarodny Mir.
Aŭtar śćviardžaje, što zamiest pasiŭnaha reahavańnia na dziejańni Minska Zachad pavinien pašyryć haryzont płanavańnia i stvarać stymuły dla taho, kab u budučym Biełaruś pajšła pa aptymalnaj trajektoryi.
Jon źviartaje ŭvahu na toje, što, niahledziačy na vysokuju stupień intehracyi Biełarusi i Rasii, vidavočnaja fundamientalnaja roźnica ŭ intaresach dvuch režymaŭ: Biełaruś imkniecca zachavać aŭtanomiju, a Rasija — pašyryć śfieru svajho daminavańnia.
Jašče adzin faktar, jaki adroźnivaje Biełaruś ad Rasii — staŭleńnie biełaruskaha hramadstva da vajny i ŭłasnaha miesca ŭ rehijonie. Bolšaść biełarusaŭ, niezaležna ad palityčnych pieravah, daŭno razumiejuć: u krainy jość svaje suvierennyja intaresy. Mienavita hetaja roźnica ŭ pierśpiektyvie moža stać hałoŭnaj ruchajučaj siłaj viartańnia Minska da mienš prarasijskaha kursu.
U svaim artykule Šrajbman abhruntoŭvaje nieabchodnaść asobnaj praaktyŭnaj stratehii Zachadu ŭ dačynieńni da Minska. Jaje adsutnaść, na dumku analityka, robić mienš vierahodnymi ci jak minimum adkładaje pazityŭnyja źmieny ŭ Biełarusi.
Metaj takoj stratehii, adznačaje analityk, pavinna być demakratyčnaja Biełaruś, jakaja vyjšła z-pad rasijskaha vajskova-palityčnaha daminavańnia.
Na dumku Šrajbmana, dla vyrašeńnia biełaruskaha kryzisu niedastatkova tolki namahańniaŭ Zachadu. Zrabić Minsk bolš «zhavorlivym» dapamoža jakasnaje ŭzmacnieńnie vajennaj dapamohi Ukrainie i ekanamičnaje ŭdušeńnie Rasii.
Ale ŭ hetych napramkach čakać chutkaha ryŭku składana, tamu analityk prapanuje mienš ambicyjnyja rekamiendacyi z bolš doŭhaterminovym efiektam. Na jaho dumku, jany nie patrabujuć karennaha pierahladu pryjarytetaŭ źniešniaj palityki krain Zachadu i ŭličvajuć jaje realnyja mahčymaści.
Viartańnie da biaźjadziernaj Biełarusi
Šrajbman ličyć, što ŭžo zaraz krainam Zachadu nieabchodna rehularna patrabavać ad Rasii vyvadu svajoj taktyčnaj jadziernaj zbroi (TIAZ) ź Biełarusi. Pry adsutnaści ŭ krainie rasijskich vajskovych baz jana źjaŭlajecca surjoznym cemientujučym faktaram vajskovaha sajuzu dźviuch krain.
Kali Minsk zachoča viarnucca da bolš niejtralnaj źniešniaj palityki, pazbavicca TIAZ budzie nietryvijalnym vyklikam dla luboj ułady navat paśla Łukašenki. Dla taho, kab u budučyni hetaje pytańnie mieła vysokija šancy trapić na stoł pieramovaŭ, Zachadu varta ŭžo ciapier rehularna i aktyŭna vystaŭlać hetaje patrabavańnie da Rasii i Biełarusi.
Na dumku Šrajbmana, u ideale ŭ pakiet patrabavańniaŭ da dźviuch sajuznych krain pavinien uvachodzić vyvad ź Biełarusi ŭsich vojskaŭ i sistem uzbrajeńniaŭ, jakija byli raźmieščanyja tam padčas poŭnamaštabnaj vajny va Ukrainie i niepasredna pierad joju.
Padtrymka prademakratyčnaha siehmienta hramadstva
Šrajbman adznačaje, što hałoŭny drajvier budučaj palityčnaj madernizacyi Biełarusi — prademakratyčny siehmient jaje hramadstva, jaki prajaviŭ svoj patencyjał u 2020 hodzie.
Zachadu nieabchodna zaachvočvać suviazi hetych ludziej sa śvietam, a nie dapamahać režymam u Minsku i Maskvie izalavać ich ad Zachadu, stvarajučy štučnyja barjery dla mabilnaści. Siarod šlachoŭ, jakija prapanuje analityk, zaachvočvańnie praktyki vydačy turystyčnych i adukacyjnych viz, adnaŭleńnie čyhunačnych znosin ź Vilniaj i Varšavaj, pavieličeńnie kolkaści adkrytych pahranpierachodaŭ.
Analityk źviartaje ŭvahu na važnaść zachavańnia infrastruktury biełaruskich miedyja ŭ vyhnańni — adzinaj krynicy svabodnaj infarmacyi pra Biełaruś dla śvietu i samich biełarusaŭ.
Zrabić sankcyi pa-sapraŭdnamu hnutkim instrumientam
Šrajbman adznačaje, što Zachadu varta viarnuć fokus svajoj sankcyjnaj palityki na jaje hałoŭnuju zadaču — źmiena pavodzin Minska. Heta značyć šukać stymuły, kab Łukašenka ci tyja, chto pryjduć jamu na źmienu, zachacieli rabić surjoznyja kroki dla admieny sankcyj.
Taki padychod maje na ŭvazie, što sankcyi nie pavinny pieratvaracca ŭ metu palityki, im treba zastavacca jaje instrumientam.
Hnutkaść sankcyj praduhledžvaje jak uzmacnieńnie ich surovaści, tak i apieratyŭnaje pasłableńnie ŭ vypadku hatoŭnaści ŭładaŭ da sastupak.
Šrajbman prapanuje dla pačatku stvaryć «zialony śpis» abmiežavańniaŭ suprać Biełarusi. Tudy trapiać takija sankcyi, jakija ŭ teoryi mohuć być źniatyja tolki ŭ adkaz na sustrečnyja kroki z boku Minska (heta značyć da zaviaršeńnia vajny va Ukrainie i palapšeńnia adnosin Zachadu z Rasijaj).
Paśla hetaha Zachadam pavinna być uzhodnienaja darožnaja karta krokaŭ, jakija mohuć pryvieści da prypynieńnia hetych sankcyj: jakija mienavita sastupki čakajucca ad Minska ŭzamien na pakrokavaje źniaćcie hetych abmiežavańniaŭ. Źmiest hetaj karty pavinien być daviedzieny da viedama biełaruskaj ułady.
Zachavańnie kanałaŭ kamunikacyi ź Minskam
Šrajbman adznačaje, što dośvied apošnich hadoŭ pakazaŭ, što pieryjadyčnyja dypłamatyčnyja kantakty pryviali da vyrašeńnia praktyčnych zadač kštałtu vyzvaleńnia palitviaźniaŭ. I heta nie aznačała mižnarodnaj lehitymizacyi režymu Alaksandra Łukašenki i nie pieraškodziła Zachadu zachoŭvać žorstkuju pazicyju. Tamu jon vystupaje za zachavańnie kanałaŭ kamunikacyi ź Minskam, u tym liku dypłamatyčnuju prysutnaść.
Heta dazvolić biełaruskamu kiraŭnictvu nie ličyć zachodni viektar dla siabie całkam zakrytym i bačyć alternatyvu dalejšym sastupkam suvierenitetu Kramlu.
Ź inšaha boku, Zachad budzie mieć kanał pracoŭnaj kamunikacyi ź Minskam, jaki moža spatrebicca ŭ budučyni dla ŭznaŭleńnia dyjałohu na bolš vysokim uzroŭni. Akramia taho, dypłamaty ŭ Minsku — važnaja krynica infarmacyi pra toje, što tam adbyvajecca.
Instytucyjalizacyja biełaruskaha pytańnia
Na dumku analityka, dla taho, kab biełaruskaje pytańnie nie źnikła z paradku dnia Zachadu, nieabchodnaja jaho instytucyjalizacyja.
Adnoj ź jaje formaŭ moža stać pryznačeńnie śpiecpradstaŭnikoŭ pa Biełarusi. Jany buduć kaardynavać ahulnuju palityku Zachadu pa biełaruskim pytańni i ŭtrymlivać jaje ŭ paradku dnia.
U kancy svajho artykuła Arciom Šrajbman adznačaje, što pryncypovaja składanaść biełaruskaha pytańnia zaklučajecca ŭ adsutnaści karotkaterminovych rašeńniaŭ. Addača ad usich rekamiendavanych mier moža stać zaŭvažnaja praz mnohija hady.
Čytajcie jašče:
Šrajbman prapanavaŭ niečakany varyjant pierafarmatavańnia demakratyčnych sił
«Navošta vybary ŭ Kaardynacyjnuju radu? Jaki moža być protaparłamient u protadziaržavie?» — Šrajbman
Šrajbman nazvaŭ asnoŭnyja pamyłki demakratyčnych sił Biełarusi
I jašče pytańnie, ci sami biełarusy zachočuć źmianiać kurs z prarasijskaha?