Jakoje pytańnie my musim sabie zadać? Lekcyi Frankła — pra toje, jak znajści sens u časy vajny i pakutaŭ
Kniha «Skazać žyćciu «Tak!» aŭstryjskaha psichołaha i byłoha viaźnia kancłahiera Viktara Frankła (vielmi papularnaja ŭ biełarusaŭ za apošnija hady) nie adzinaja, što jon pakinuŭ śvietu.
U Frankła jość taksama maleńki zbornik tvoraŭ «Pra sens žyćcia». Heta padborka z troch lekcyj psichaterapieŭta, što byli pračytanyja ŭ Vienie ŭ 1946 hodzie.
Psichołah pačynaje z hutarki pra sens i kaštoŭnaść žyćcia. Pytańnie pilnaje — jak u paślavajennaj Jeŭropie, tak i ciapier, u vajennyja časy 21-ha stahodździa. Frankł razvažaje, što sučasnaje śvietaadčuvańnie amal nie pakidaje miesca dla viery ŭ sens, užo nie skažaš tak upeŭniena, jak raniej, pra čałaviečuju kaštoŭnaść i hodnaść.
Frankł, adnak, stavicca da takoha piesimizmu spakojna, chacia i miarkuje, što jon nakładaje peŭnuju adkaznaść. Na dumku aŭstryjca, kali ty nie vieryš, što hramadstva zdolnaje prahresavać samo saboj, što napieradzie aŭtamatyčna rajskaje žyćcio, heta tolki pryčyna stavicca da žyćcia aktyŭna:
«Niama takoha prahresu, na jaki možna było b z poŭnym davieram paspadziavacca. I kali my siońnia nie majem prava siadzieć skłaŭšy ruki, tak mienavita tamu, što ad kožnaha z nas zaležyć, što i jak budzie «prahresavać».
Viera ŭ asensavanaść žyćcia, piša Frankł, musić być niepachisnaj i biezumoŭnaj, kab vynieści ŭvieś zrazumieły siońnia skieptycyzm i piesimizm. Ale jon vieryć, što kali ni ŭ čym nielha być upeŭnienym, navat u svaim žyćci, zdaroŭi i dabrabycie, kali ŭsio zvodzicca tolki da isnavańnia i spalvajecca ŭsio niavažnaje, zastajecca čałaviek, na im zychodzicca ŭsio. I ŭ takim stanie ŭ čałavieka zastajecca mahčymaść rabić vybar, a dapamahčy ŭ hetym moža najaŭnaść Inšaha — prykładu čałavieka, jaki ŭłasnym prykładam pakazvaje, jak možna ažyćciavić va ŭłasnym byćci sens žyćcia.
Čaho nam jašče čakać ad žyćcia paśla harotaŭ apošniaha času? Heta pytańnie, jakoje Frankł prapanuje pieraviarnuć na 180 hradusaŭ: nie my musim pytacca pra sens žyćcia, heta žyćcio zadaje nam pytańnie i niečaha ad nas čakaje.
Zrazumieć, čaho mienavita jano čakaje — naša zadača. Adkazam moža być peŭny asensavany ŭčynak, rašeńnie ci zroblenaja praca. Reč u svabodzie vybirać staŭleńnie da taho, što z taboj zdarajecca — i hetaja svaboda, kaža Frankł, była navat u viaźniaŭ nacysckich kancłahieraŭ. I jany mahli supraćstajać upłyvu asiarodździa i ŭmovaŭ, kali tolki nie admaŭlalisia ad hetaj svabody dabraachvotna.
Nadać žyćciu sens možna ŭ addanaści cudoŭnamu, vialikamu i dobramu, u lubovi, a taksama ŭ pieražyvańni pakutaŭ. Bo ad taho, jak čałaviek farmiruje svajo staŭleńnie da abmiežavańniaŭ, zaležyć, nakolki jon moža ažyćciaŭlać svaje kaštoŭnaści. U sumleńni čałavieka hłyboka ŭkarenienaje razumieńnie, što pakuty — nieadjemnaja častka našaha byćcia, i my viedajem, što mienavita ŭ takija sumnyja momanty my raściem.
Abo my źmianiajem los nastolki, nakolki heta atrymlivajecca, abo dabraachvotna jaho prymajem, nakolki heta mahčyma. U abodvuch vypadkach dziakujučy losu i niaščaściam mahčymy ŭnutrany rost, upeŭnieny Frankł. A jašče važna, što sens žyćcia moža być tolki kankretny dla kožnaha čałavieka i kožnaha etapu jaho žyćcia.
Psichołah nahadvaje: niama harantyj, što peŭnyja našy dasiahnieńni pieražyvuć nas ci zastanucca nazaŭsiody. Ale kali my zdabyli ŭnutranuju napoŭnienaść žyćcia sensam, jana ad nas nikudy nie sydzie. Možna ličyć, što ŭsio biessensoŭna, a možna vybrać vieru ŭ vyklučnuju asensavanaść žyćcia. Takaja viera, ličyć Frankł, budzie ŭvasablacca ŭ žyćcio adpaviednymi ŭčynkami, i tak viera robić praŭdaj toje, u što jana vieryć. Vybar peŭnaha sposabu dumać — heta jašče i jaho ździajśnieńnie.
Reč jašče i ŭ tym, kab nie stracić unutrany stryžań, bo nastupny krok paśla hetaha — zaniapaści ducham. Frankł piša, što hetuju aporu možna znajści abo ŭ budučyni, abo ŭ viečnaści. I pieraścierahaje ad abiasceńvańnia svaich ci čužych pakutaŭ — maŭlaŭ, što tam pieražytaje mnoj, kali idzie vajna, a ŭ turmach siadziać tysiačy nievinavatych:
«Čałaviečyja pakuty nie paddajucca vymiareńniu! Sapraŭdnyja pakuty zapaŭniajuć čałavieka całkam i daastatku, całkam jaho spustašajuć».
I jašče:
«Pa samoj svajoj pryrodzie pakuty, čałaviečyja pakuty, pakuty kankretnaha čałavieka ŭładkavanyja tak, što ich «maštaby» vyznačajucca tolki samim čałaviekam. Jany takija ž unikalnyja i niepaŭtornyja, jak kožny ŭnikalny čałaviek».
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆČytajcie taksama:
«Vybar»: jak historyja jaŭrejki, što pieražyła Chałakost, moža nam dapamahčy
